“Slimme stimulansen, dus boeren prikkelen en belonen om te presteren.”

Je bent in de melkveehouderij al lang met kringlooplandbouw bezig, wat maakt het voor jou zo interessant?

Voor de verduurzaming van de landbouw moeten we bodem-plant-dier-mest kringlopen weer beter sluitend maken. Ik ben heel blij met alle aandacht nu voor kringlooplandbouw, zeker in combinatie met het belonen van prestaties. We zijn met grote inzet eigenlijk bezig om een nationaal prikkel-en motivatie systeem voor verduurzaming van de landbouw uit te bouwen.

Wij zijn met overheid en het bedrijfsleven in gesprek om daarbij te kiezen voor een integrale set Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s), zodat duurzaamheid integraal kunnen benaderen. Belangrijk ook dat we een gemeenschappelijke taal creëren om duurzaamheid te tonen en uiteindelijk ook te waarderen en belonen. Want zonnepanelen zijn belangrijk, maar er moeten ook stappen gemaakt worden op biodiversiteit en bodem, en dat alles met een beter bedrijfsrendement.

Het is niet makkelijk, maar het mooie is dat het werkt! Je ziet in de praktijk mooie voorbeelden van hoe dankzij afspraken over KPI’s boeren integraal gaan sturen, en overheid en keten samen beloningen stapelen zodat de inzet van de boer samengaat met een beter economisch rendement. Daarbij gaat het niet alleen om financiële beloningen, want ook bijvoorbeeld vrijstellingen of gunstige pachtvoorwaarden kunnen heel waardevol zijn.

Waarom is het belangrijk om met 1 integrale set te werken?

In de praktijk hebben we de afgelopen jaren hele mooie voorbeelden zien ontstaan van KPI-systemen. Dat begon met de ontwikkeling van de Biodiversiteitsmonitor en op basis daarvan zijn er nu werkende beloningssystemen zoals PlanetProof Melkvee vanuit de markt en zoals in de provincies Brabant en Drenthe. Maar de roep om eenduidigheid is er ook. Dat kan komen omdat sommige stakeholders landelijk opereren en het voor hen makkelijker en efficiënter is om overal hetzelfde systeem te gebruiken. Maar op die manier worden gebieden en sectoren ook beter vergelijkbaar, en kunnen we kosten, inspanningen en beloningen beter borgbaar maken. Ook heeft het te maken met relatief vage begrippen die door Nederland rondzoemen als regeneratief of circulair, maar dat zelfde geldt natuurlijk voor het begrip kringlooplandbouw, dat proberen we via KPI’s te “ontnuchteren”.

Ons doel met KPI-k is dus om tot een herkenbare en eenduidige scoresysteem te komen, en het overheden en ketenpartijen zo makkelijk mogelijk te maken om aan te haken. Als we met elkaar dezelfde taal spreken en de kernset hanteren, komt het ‘gestapeld belonen’, integraal bekijken en waarderen dichterbij. Vanzelfsprekend is er natuurlijk wél ruimte voor variatie in drempel- en streefwaarden en waar nodig aanvullende KPI’s, maar “less is more”.

Waar staan we?

We werken hard aan de wetenschappelijke onderbouwing van de KPI’-kernset en vooral aan zaken als het inwinnen van de data. Majeure operatie. Het zal nog wel even duren voordat we een compleet getest en operationeel systeem hebben. Voor de opbouw van de KPI systematiek zijn we wel alvast begonnen met de haalbare KPI’s - die hoe dan ook integraal de goede kant op sturen en een helder handelingsperspectief bieden. Om ergens te beginnen.

Zo hebben we in de akkerbouw in de Zuidwestelijke Delta samen met de praktijk gekeken naar een voorlopige set KPI’s die prestaties op duurzaamheidsdoelen toont en geschikt is voor een beloningsregeling voor dit gebied. Daar zijn we uitgekomen op KPI’s die eenvoudig uit de Gecombineerde Opgave (RVO) te halen zijn zoals % rustgewassen, % groenbedekking, gewasrotatie index, gewasdiversiteit en %bodembedekking. Dit zijn allen indicatoren die op basis van het gebruik van satelietgegevens berekend kunnen worden.

Het gaat erom met veehouders, telers, ketenpartijen, adviseurs, beleidsmakers te beginnen de KPI-kernset in beeld te brengen en te bekijken wat eenvoudig uit de onderliggende gegevens vrij makkelijk verkrijgbaar is. Voor de melkveehouderij is dat redelijk eenvoudig, die sector heeft al lang en fors geïnvesteerd in de kringloopwijzer. Voor de andere sectoren  zal nu een begin gemaakt worden met KPI’s als stikstof bodemoverschot en ammoniak emissie, broeikasgasemissies en gewasbeschermingsmiddelen.

Frank Verhoeven: Het raamwerk staat, er zijn al fantastische voorbeelden dat het systeem werkt, inmiddels staat alles klaar om te versnellen. Ook voor het aanpakken van de stikstofcrisis zou ik zeggen: zet in op positief stimuleren en belonen van de KPI ammoniakemissie per hectare. Immers: hoe lager, hoe beter, hoe hoger de waardering en beloning vanuit de samenleving! Ik hoop dat het werk in de pilots een impuls gaat zijn om de landbouw op een positieve manier de duurzame kant op te sturen.