“Iedereen stuurt nu dezelfde kant op. Van EU tot overheid en markt.”

We hebben nu een ingewikkeld raamwerk van doelen en KPI’s. Hoe gaat dat praktisch helpen om verschil te maken? Om zaken aan te passen op bedrijven, om te verduurzamen? Veel boeren willen best iets veranderen, maar de koers was lang onduidelijk. Het KPI-raamwerk helpt een duidelijke koers uit te zetten, voor een lange termijn. Binnen het raamwerk zijn tal van beleidsinstrumenten denkbaar. De gesprekken gaan vaak over financiële vergoedingen, en die zijn van wezenlijk belang om ‘duurzame diensten’ als werkelijke economische pijler onder boerenbedrijven mogelijk te maken. 

‍In hoeverre kunnen boeren beloond worden voor duurzaamheidsdiensten? 

Bij het verstrekken van vergoedingen voor ecosysteemdiensten moeten overheden rekening houden met Europese staatssteunregels. Staatssteun is verboden om te voorkomen dat landen hun eigen boeren voortrekken en daarmee oneigenlijke concurrentie op de interne Europese markt veroorzaken. Marktpartijen zijn ook aan regels gebonden, het mededingingsrecht, om consumenten te beschermen. 

Zowel binnen de staatssteunregels als binnen het mededingingingsrecht zijn allerlei mogelijkheden, en die mogelijkheden zijn recent ook nog verruimd. 

‍Voor transitie is extra geld nodig, van publiek en privaat samen

Het onderzoek van Robert Baayen leverde het rapport ‘Sturing, waardering en beloning van duurzaamheid in de landbouw met kritische prestatie-indicatoren.’

Baayen: “Voor het halen van maatschappelijke doelen is de steun nodig van consumenten, ketenpartijen, banken en overheden. Dit rapport wijst de weg naar een nieuw verdienmodel voor boeren waarmee we duurzaamheidsdiensten bevorderen.” Voor een grootschalige transitie van de landbouw naar duurzaamheid zijn aanzienlijke aanvullende financiële middelen nodig, die niet of onvoldoende door de sector zelf kunnen worden opgebracht. Gezien de omvang van de problematiek zullen zulke middelen zowel van private als publieke zijde moeten komen. Private middelen hebben de voorkeur zodat de kosten van schadelijke milieu-effecten geïnternaliseerd kunnen worden in de prijs en verdringing van private initiatieven door overheidssteun wordt voorkomen.

‍Zelfde logica, maar aparte toetsingskaders voor publiek en privaat

Combinatie van private en publieke financiële middelen en uitkering daarvan door stapeling van beloningen is alleen mogelijk als de verschillende onderdelen afzonderlijk worden ingeregeld en verantwoord, want elke vorm van uitkering kent zijn eigen Europeesrechtelijke kaders (privaat geld: mededinging; publiek geld: staatssteun).

Zowel bij Staatssteun als GLB/EC schuift men op naar ruimere mogelijkheden voor doelgerichte betalingen. Waar voorheen een harde eis was dat slechts ‘gemaakte kosten’ vergoed konden worden, is nu sprake van toelating van vergoeding van kosten plus 20%, bedoeld als boereninkomen. Vergoedingen van kosten mogen bij ANLb op grond van maximale kosten, niet gemiddelde kosten, waardoor daar voor veel boeren ook wel wat ruimte zit. 

Daarmee zouden ‘ecosysteemdiensten’ een werkelijke economische pijler onder landbouwbedrijven kunnen worden. In de bosbouw biedt de Europese Commissie al ruimte voor 120% beloning. Hopelijk wordt dat ook voor de mededingingsregels, in analogie daarmee, mogelijk (Art. 210bis). Pas volgend jaar weten we dit zeker.

‍