"LNV werkt aan de stoffenbalans, onder meer in KPI-aanpak."

De Commissie Remkes adviseerde al in 2020 de Afrekenbare Stoffenbalans (ASB) om te komen tot doelsturing en individuele afrekenbaarheid. De stoffenbalans is een boekhouding van de mineralen (minimaal N en P) die op een bedrijf worden aangevoerd (zoals krachtvoer en kunstmest), en afgevoerd aan oogst- en bijproducten (gewassen, melk, vee/vlees, soms mest). Vanwege het bestaan van de centrale database Kringloopwijzer komt de melkveehouderij het eerst in aanmerking voor een dergelijk instrument. 

Dat lijkt redelijk te passen bij wat Christien nodig heeft. Wordt hier nu volop op ingezet? We vragen het Patrick Goorhuis van LNV, hij werkt in ‘team mest’ en is betrokken bij de verkenningen naar de stoffenbalans als beleidsinstrument. Hoe ver zijn we? 

‍Nog veel vragen

Patrick Goorhuis: "Als ik aan 10 mensen vraag wat de stoffenbalans is krijg ik 10 verschillende antwoorden.” Hij vertelt dat er discussie is over bijvoorbeeld:  -welke stoffen neem je mee,  -gaat het om een relatief 'eenvoudige' bedrijfsbalans (wat gaat er ‘over de dam’ in en uit) of maak je onderscheid tussen verliezen naar bodem of lucht, op korte of langetermijn? -ga je uit van bijvoorbeeld de kringloopwijzer, van modellen, of van metingen? of een combinatie? -wat wil je ermee? Inzicht krijgen, lichte sturing door stimuleren of ook afrekenen?

Goorhuis is bekend met de toepassingen zoals in Drenthe, waar net als in Brabant een beloning te verdienen is voor goede scores. Dit zijn exact de voorbeelden waar ook Biodiversiteitsmonitor en BoerenKPI zich op baseren. Voor toepassingen met verder gaande implicaties is de borging een aandachtspunt. Bij een systeem met een zware sturing heb je een methode nodig die ook bij de rechter stand houdt, geeft Patrick aan. 

Binnen het ministerie wordt aan een stoffenbalans gewerkt, onder andere binnen andere ontwikkeltrajecten. In elk geval in ons project BoerenKPI - KPIs voor Kringlooplandbouw, en ook in de maatwerkaanpak 7e nitraatactieprogramma. Tot zover de bijdrage van Patrick Goorhuis. 

WUR-verkenning: stoffenbalans prima voor inzicht en lichte sturing, niet houdbaar in strafrecht

Waarschijnlijk baseert het ministerie zich op een verkenning van WUR van april ‘22 rondom de stoffenbalans in de melkveehouderij. Hierin staat: “De handhaving van een ASB in een strafrechtelijke context is niet haalbaar, bij biologische processen is veel veranderlijk en het is onmogelijk alles te meten, waardoor een eenduidig en onomstotelijk bewijs van een normoverschrijding heel moeilijk geleverd kan worden.”

Maar er staat ook in: “Technisch en inhoudelijk zijn er goede mogelijkheden om overschotten van N en P op bedrijfsniveau en bodemniveau te berekenen. Ook de emissies van ammoniak, methaan en lachgas zijn met een acceptabele mate van betrouwbaarheid en nauwkeurigheid te berekenen met behulp van de KringloopWijzer.” 

Dat laatste strookt met een eerder rapport (‘Individuele afrekenmiddelen klimaatopgavein de landbouw’) waarin juist positief geoordeeld werd over de handhandhaafbaarheid en juridische houdbaarheid van de Krinloopwijzer (‘nauwkeuriger weergave van dewerkelijkheid dan de forfaits voor de mineralenstromen die voor degebruiksnormen worden gehanteerd’, p.72)

Uiteindelijk kwam de meest recente WUR-verkenning met deze aanbevelingen: -Zet in op een ASB met handhaving via licht regulerende heffingen. -Verbeter de controleerbaarheid en betrouwbaarheid van data, met name weidegang.  -Werk samen met de private sector, ook zij zijn actief in het monitoren en sturen op emissies. Tot zover de WUR-publicatie, ons KPI-Live gesprek ging verder. 

Joan Reijs, WUR: “KPI-systeem is stoffenbalans-plus, met oog voor verdienmodel”

Joan Reijs gaf zijn reflectie op zowel de roep om beter instrumentarium van Christien, als de vaststelling dat de stoffenbalans nog werk nodig heeft van Patrick. Hij vertelt dat het BoerenKPI project een aantal principes hanteert: Leren met de praktijk, vanuit ervaringen en initiatieven die er al zijn, en vanuit een positieve benadering. Werken aan een dashboard voor de boer, om inzicht te vergroten. Niet alleen denken vanuit normeren maar ook vanuit stimuleren en belonen. Gebruik maken van data die er al is, maar ook combineren van meten en modelleren. Vanuit de melkveehouderijvoorbeelden werken aan operationalisering voor alle sectoren. Afstemming met private sector en publieke beleid op alle niveaus. Werken aan een gemeenschappelijke taal, een gezamenlijk referentiekader. 

De keus om de stoffenbalans breder te trekken dan emissies en overschotten, naar KPI-k set heeft twee redenen. Volgens Joan kun je duurzaamheid niet anders dan integraal bekijken. Ten eerste om afwentelingen te voorkomen. Zo zou je bedrijven kunnen bedenken die efficiënt zijn op mineralen en dus goed scoren op een stoffenbalans, maar bijvoorbeeld op het gebied van biodiversiteit, gewasbescherming, dierenwelzijn of bodem zaken laten liggen. Dan bereik je niet je doelen. En ten tweede, je wilt ook de positieve bijdrage van landbouw in beeld kunnen brengen. De bijdrage aan beheer van bodem, water en lucht, aan klimaat, de bijdrage aan natuur en biodiversiteit. Als je die bijdrage op waarde weet te zetten, werk je aan een blijvend verdienmodel voor ecosysteemdiensten. Zo’n nieuw verdienmodel, voor in elk geval een deel van de landbouw, is hard nodig.

‍

Bekijk hier het overzicht van deze KPI-Live, met links naar de video, de presentaties en de blogs. Heeft u nog vragen, ideeen of discussiepunten, dan nodigen we u graag uit om mee te praten op het forum.