“Geef mij ruimte! Veranderen gaat niet in een rechte lijn."

Melkveebedrijf Ondersteijn in het Noord-Brabantse Berlicum heeft 160 koeien en 65 stuks jongvee. Het melkveebedrijf heeft ruim 80 hectare grond in gebruik, waaronder 57 ha gras, 9 ha kruidenrijk gras, 2,5 ha botanisch grasland, 14 ha mais en 2 ha bos, struweel en houtwal. 

Christien toont een Google Earth-plaatje van een strak bedrijf met nieuwe gebouwen: “Mijn broer en ik hebben het bedrijf in 2012 overgenomen van onze ouders, samen met onze partners. We zijn dus met twee gezinnen, vier maten. Mijn broer zit fulltime op het bedrijf, de andere 3 van ons hebben andere banen erbij. Zo ben ik betrokken bij Duurzame Zuivelketen, sinds 2010 zijn we daar al bezig met KPIs.” 

‍Stapelen van beloningen werkt al

Bij Ondersteijn werkt het principe van ‘stapelen van beloningen’ voor duurzaamheid al. Het bedrijf ontvangt een meerprijs per liter vanuit de markt én een beloning voor duurzame diensten van de publieke kant, op basis van grotendeels dezelfde KPI’s. Het gaat om Planet Proof melk voor Friesland Campina, en een premie voor duurzaamheid van de provincie voor een goede score bij het Biodiversiteitsmonitor/KPI-project. 

Christien somt per thema op wat er er op het bedrijf gedaan wordt aan duurzaamheid, het is een indrukwekkende lijst:

‍

Ammoniak / stikstof

Het bedrijf heeft bij de bouw rekening kunnen houden met emissies en gekozen voor een dichte vloer met mestschuif. Via het netwerk praktijkbedrijven, werken ze aan meerdere maatregelen: lager eiwit in het rantsoen, koeien meer naar buiten, spoelwater toevoegen aan drijfmest, allemaal voor minder emissie.

Ze proberen zo goed en scherp mogelijk ruwvoer te telen, zo dienen ze kunstmest toe met GPS, om door precisielandbouw zo duurzaam mogelijk te zijn. Door het verlagen van inputs waar mogelijk, werken ze aan het verlagen van emissies.

Er zijn nog wel dingen die ze ook zouden kunnen onderzoeken of uitproberen: Vers gras voeren, vaker schuiven, oppervlakte per koe verkleinen, andere boxvulling. Dat levert duurzaamheidswinst, maar ook onzekerheden, en mogelijk afwentelingen. Ze volgen het met interesse maar zolang het niet erkend wordt en niks oplevert is er weinig prikkel om het toe te passen. 

Broeikasgassen

Christien gaat verder met een lijst inspanningen om broeikasgassen te verminderen. Er zijn 1500 zonnepanelen, men kiest voor krachtvoer met een lagere footprint, ze doen hun best op de kuilkwaliteit met het oog op minder methaan en ze zaaien meer klaver voor terugdringen van kunstmestgebruik. 

De vergunning voor een mono-mestvergister om zo aardgas te vervangen is bijna rond. Ook diesel kan uiteindelijk vervangen worden door elektrisch, maar daar zijn ook nieuwe machines voor nodig, dat is nog wel een investering. 

Christien: “We zijn ons bewust dat we ook minder of ander krachtvoer kunnen inzetten, of zelf krachtvoer gaan telen. Maar misschien is Bovaer toevoegen wel effectiever.” (Bovaer is een voeradditief dat methaanemissie vermindert, red.)

Biodiversiteit en natuur

Wat betreft natuurbeheer, in het gebied is geen ANLb, het is liefdewerk-oudpapier, omdat ze het zèlf belangrijk vinden. Desondanks gebeurt er veel: kruidenrijk grasland, in het bosje schuilen reeën, misschien ook een rode wouw, in het struweel patrijzen. Slootschonen gebeurt ecologisch. Op de kuilbedekking stond op 6 december nog van alles in bloei, dus voedsel voor insecten. Voor steenuil, torenvalk en zwaluwen is nestgelegenheid gemaakt, en zowel vliegen als ratten en muizen worden waar mogelijk biologische bestreden, met sluipwespen en katten. 

Meten is weten

Christien vertelt dat ze graag zelf zoveel mogelijk inzicht verwerven in wat werkt. “We willen weten of het doet wat het belooft, we meten nogal veel”. Het bedrijf werkt mee aan een proef om methaan en ammoniak uitstoot op het bedrijf te meten en zijn ze deelnemer aan Netwerk Praktijkbedrijven. Verder doet men mee aan voerproeven en wordt projectmatig water- en bodemkwaliteit gemeten. Hoewel de meetpunten schoon zijn, zitten ze in ‘nutriënten verontreinigd gebied’, waardoor er minder stikstof aangewend mag worden. 

Tenslotte werkt Christien mee aan boeren-insectenmonitoring, BIMAG. Christien lacht: “Dat is een leuk werkje, ‘s nachts vlinders vangen en op de foto zetten. Maar nu het nog rond het vriespunt is, is het iets minder leuk”. 

‍

Mooie KPI-scores 

Alle inspanningen leiden tot een mooie score op het KPI lijstje. Het is goed voor 1500 punten en daarmee 3500 euro per jaar. “Vergeleken met de plus voor Planet Proof is dat niet in verhouding, maar het is toch best leuk voor de moeite. En deelnemen biedt ook andere voordelen, het kan je vrijwaren van verplichte investeringen zoals een emissiearme vloer, er zijn kennisbijeenkomsten en zo probeert de provincie er echt wel voordelen aan te koppelen.”  (Redactie: De Planet Proof meerprijs van 2 cent per liter op de 1,7 miljoen liter is 34000 euro). 

‍

‘Geef mij een doel en ruimte om er te komen’

Tenslotte vat Ondersteijn samen: “Wat ik nodig heb is een integrale visie en een helder doel vanuit de overheid, zodat ik weet waar ik aan toe ben. En ook wanneer het een doel is waarvan wij weten: dat is voor ons niet-realistisch, dan wéten we dat tenminste,  dan kunnen we ons beraden op onze opties, wat we kunnen doen.” 

Daarnaast wil ze graag benadrukken: “Boeren wíllen wel, we willen verbeteren en met zo min mogelijk impact melk produceren. Als landbouw zitten we in transitie, maar we krijgen uiteindelijk alleen betaald voor de melk in de tank. Je hebt als melkveehouder, akkerbouwer, iedereen, RUIMTE nodig. Veranderen gaat gewoon niet in een rechte lijn. Je probeert iets en soms mislukt het, soms lukt het juist wel goed. Het is een buitengewoon ingewikkelde tijd, ik zou het niet raar vinden om flink te investeren in OVO, onderzoek, voorlichting, onderwijs. Neutrale landbouwvoorlichting, dit is daar wel een tijd voor.”

‍

Bekijk hier het overzicht van deze KPI-Live, met links naar de video, de presentaties en de blogs. Heeft u nog vragen, ideeen of discussiepunten, dan nodigen we u graag uit om mee te praten op het forum.

‍