Doelsturing in Drenthe

Op 28 maart was een een KPI-Live sessie met Anet Abbing over het evaluatierapport ‘Duurzame melkveehouderij Drenthe”, de aanbevelingen voor landelijke doelsturing en de start van het akkerbouwtraject in Drenthe (de presentatie).

Doelsturing in Drenthe

“De ‘veranderbereidheid’ bij boeren is groot.” Hiermee opent Anet Abbing (provincie Drenthe) haar presentatie. Op het moment doen er 387 boeren mee (bijna de helft van de Drentse boeren) met het programma Duurzaam Boeren Drenthe. Uit het recent gepresenteerde evaluatierapport (2018-2023) van de eerste pilot gericht op doelsturing, bleek dat een ruime meerderheid van de deelnemers over de jaren heen een verbetering heeft laten zien op de KPI’s (stikstof- en fosfaatbodemoverschot, ammoniakemissie, klimaat en weidegang).“De beloningen zijn klein en zijn ook vooral bedoeld om een beweging in gang te zetten.”

“Als provincie kunnen we goed uit de voeten met de KPI aanpak.Juist omdat het een geïntegreerde aanpak is, en het niet iets is wat je alleen in landbouw gebruikt, maar met deze vorm van doelsturing kun je ook uit de voeten als het gaat om water, bodem en natuur. We werken samen naar de stip op de horizon” 

Succesfactoren ‘duurzame melkveehouderij Drenthe’

Kleine stimuleringsbeloningen werkten goed. Het toonde de veranderbaarheid en wakkerde de interesse van boeren in kennis aan. De beloning en borging van de KPI’s was in het project in balans: tegenover een relatief geringe beloning stond een relatief lage controle die weinig moeite kostte (op basis van de kringloopwijzer). 

Een belangrijke succesfactor die Anet benadrukt  zijn de gebiedscontactpersonen. Er zijn nu 8 gebiedscontactpersonen, zij zijn de schakel tussen boeren en provincie. Omdat zij zelf ook melkveehouder zijn zien ze waar de schoen wringt en zijn ze een makkelijk aanspreekpunt voor boeren. Zij dragen bij aan de organisatie van studiegroepen, de kennisuitwisseling en informeren over bestaande studiegroepen en bijeenkomsten. Ook kennisuitwisseling tussen boeren onderling en het creëren van begrip en draagvlak onder partners droegen bij aan het succes. 

Het vervolg: Doelsturing in Drenthe 

Wat het vervolgtraject betreft, is er voor de melkveehouderij dus al een beloningsregeling en wordt daar komend jaar mee gewerkt (in de presentatie vind je de 11 KPI’s). Ook zijn er drie kennisprogramma’s omheen opgezet: basis, verdieping en plus (zie presentatie). De pilot voor akkerbouw wordt dit jaar opgeschaald naar meer dan 40 akkerbouwers. 2024 staat voor de akkerbouwers in het teken van inzicht verkrijgen in de bijdrage aan doelen, het uittesten van de Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw en bewustwording onder akkerbouwers. De data-inwinning in de akkerbouw is minder eenvoudig omdat er in de akkerbouw niet zoiets wordt gebruikt als de Kringloopwijzer. 

De basis is nu data uit het bedrijfsmanagementsysteem en de gecombineerde opgave. Doel is volgend jaar te komen tot een gestapelde prestatiebeloning per hectare uit een publiek-private samenwerking. Dit jaar wordt er nog alleen beloond voor deelname. Een werkgroep met zowel overheid, ketenpartijen en akkerbouwers gaat hiermee aan de slag. Anet geeft in haar presentatie uitgebreid weer hoe de KPI’s tot stand zijn gekomen. Het gaat om KPI’s die uit de Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw komen en KPI’s die voortkomen uit de ervaringen met de beloningsregeling voor melkveehouderij.

Aanbevelingen bij landelijke implementatie

Tenslotte zijn er op basis van de pilots in Drenthe een aantal aanbevelingen geschreven voor doelsturing op landelijk niveau. 

• Met name de weersinvloeden hebben een erg grote invloed op sommige KPI’s. Dus als je aan hogere beloningen denkt en aan vrijstellingen (grote beloningen) moet je naar bijvoorbeeld 5 jarig gemiddelden zodat weersinvloeden meer buiten spel komen.
• KPI-systematiek is niet exclusief voor landbouw. De prestatieindicatoren zijn een geïntegreerde set indicatoren en gaan over o.a. waterkwaliteit, bodem, natuur en lucht. Samenwerken over beleidsdomeinen heen draagt bij aan versnelling en draagvlak.
• Financiële waardering verhogen, verbreden, verstevigen.  Beloningen verhogen, maar wel op een integrale set KPI's. Dit vraagt om een grotere inzet van boeren. Doelsturing zou iets structureel moeten worden, zodat er ook een duurzaam verdienvermogen op zit. Zo, dat er ook een duurzaam verdienvermogen komt voor duurzaam boeren.
•  Borging op orde, en de borging in verhouding tot beloning. Er moet nagedacht en ervaren worden waar verder op beloond kan worden. In Brabant wordt pacht er bv aan gekoppeld.
• Sluiten van kringlopen op gebiedsniveau. Kijken over bedrijfsniveau heen.Kansen voor gemengde bedrijven. Het sluiten van kringlopen hoeft niet per se op bedrijfsniveau en kan ook op gebiedsniveau gerealiseerd worden. In Drenthe wordt er veel samengewerkt tussen veehouderij en akkerbouw, regels rondom bijvoorbeeld blijvend grasland werken hier averechts.

‍