Klaar voor de start?!

Iedereen wil doelsturing

‍‘Doelsturing’ staat 31 maal genoemd in het Landbouw (niet-)Akkoord, en komt ook veelvuldig voor in vrijwel alle provinciale plannen voor het landelijk gebied (PPLG’s). Iedereen wil doelsturing, of zo lijkt het. Maar hoe dan? 

De KPI-aanpak is de kern van doelsturing. De KPI-pioniers doen het al jaren: maatwerk door middel van prestatie-indicatoren voor boerenbedrijven. Er is nu enige tijd gewerkt aan een integrale systematiek. Zijn we klaar voor de start van een bredere uitrol? Waarom (niet)? Bij deze eerste KPI-Live van het seizoen zetten we een stap terug en bekijken we het grotere plaatje vanuit het onderzoek en de politiek. Hoever zijn we, wat is de komende tijd nodig?

Met presentaties van Anne van Doorn (WUR) en René Klein (LNV).

Waar staat het onderzoek? 

In 2020 is het project van start gegaan. Nu zijn we halverwege 2023, en het project loopt tot eind 2027. Anne van Doorn (WUR) geeft aan dat het proces uit drie zaken bestaat: Inhoudelijke ontwikkeling, operationele ontwikkeling en toepassing in de praktijk.

Inhoudelijk zijn er verschillende werkpakketten op doelen, KPIs en de integratie van de KPIs. Een aantal pakketten hebben inmiddels KPIs en zijn aan het kijken wat er van boeren nodig is aan gegevens. De pilots, met name in de akkerbouw behelsen nog veel werk. Veehouderij was al verder in het werken met KPIs en dat verloopt dan ook makkelijker. 

Daarnaast zijn er een aantal werkpakketten, zoals waterbalans, energie, circulariteit en dierenwelzijn die nog in het proces van formuleren zijn. Eind van het jaar komen daar voorstellen voor.

De pilotprojecten hebben allemaal een eigen dynamiek. Sommige hebben al bijna alle scores van boeren en andere zijn nog in de organisatie en set up van hun pilot. Doel van dit jaar is alvast om zo veel mogelijk boerenKPIs in beeld te hebben en te testen in de praktijk. We zullen moeten starten met een simpele aanpak van de KPIs waar we al grip op hebben. Het blijft een balans tussen zo min mogelijk administratieve rompslomp en aan de andere kant zo bedrijfsspecifiek mogelijk, waar juist weer veel specifieke data voor nodig is. Maar voor dit jaar willen we vooral aan de gang en een minimal viable product opleveren voor akkerbouw en veehouderij.  

Wat zijn resultaten over de verschillende sectoren?  

Joan Reijs (WUR): ‘In de kernset maken we onderscheid tussen plantaardige productie, dierlijke productie en bedrijven met beide. Dit omdat er andere KPIs zijn die belangrijk zijn. De sectoren pluimvee en varkenshouderij zijn aan het piloten welke KPI’s belangrijk zijn. Glastuinbouw en vleesvee zijn hier nog niet mee gestart. Theoretisch zouden de KPI’s van vleesvee en melkveehouderij grotendeels hetzelfde kunnen zijn, maar hier zijn de invoerdata weer verschillend, dus eenvoudig is het niet!’

Hoe staat het met harmonisatie van de set KPI’s? 

De kernset is leidend. Wat er aan ‘nieuwe KPIs’ wordt toegevoegd is nog experimenteel en onderhevig aan schaafwerk. Maar ook de kernset moet in harmonie zijn. Zo moet er bijvoorbeeld voor de akkerbouw nog gestroomlijnd worden tussen de nutriëntenKPI’s en de KPI over organische stofbalans. Als dit te lang blijft liggen werkt de KPIset als geheel misschien niet meer en verliezen partijen hun aandacht. 

Hoe beïnvloedt de politieke impasse het werk? 

Anne geeft aan dat alle reuring in de politiek wel zorgt voor veel onrust in het onderzoek, ‘maar we proberen ons niet teveel af te laten leiden, want de doelen zoals ze geformuleerd zijn, die zullen gewoon blijven’. Ook zullen daarvoor KPIs nodig zijn om te ‘meten’ of het beter gaat. In de luwte van de politiek reuring bouwen we dus gestaag door aan dit systeem. 

Ondertussen lijkt er ook consensus te ontstaan over het feit dat er dan een integrale maatlat nodig is om aan de doelen te kunnen werken. Duurzaamheid is niet te meten met 1 indicator.  Één set van KPIs waarmee maatwerk per bedrijf mogelijk is. Bedrijfsvoering verschilt per bedrijf en heeft een verschillende impact op het milieu. Je zult dit meetbaar moeten maken

Doelsturing raakt ingeburgerd

Provincies gaan van start met uitvoering en beloning van doelsturing, maar willen graag in sommige zaken samenwerken. Gezamenlijk optrekken is een must, want organisatorisch wordt het een zware dobber. Het goede nieuws is dan ook dat vanuit het ministerie de inzet wordt versterkt. Het team, dat zich hiermee bezighoudt bij LNV, wordt uitgebreid. 

Volgens Rene Klein van LNV is er een kentering te zien. Hij zegt dat we nog niet klaar zijn met de brug bouwen, maar we lopen er al wel op. We zijn al op zoek naar de uitrol en implementatie. We kijken dus wat we al daadwerkelijk kunnen implementeren. En in het publiek/private gesprek sturen we op de vraag ‘Hoe gaan we dit beheren, financieren en organiseren?’ Daarnaast zijn we druk aan het uitzoeken wat er financieel mogelijk is en wanneer een financiering onder staatssteun valt. 

Op naar de uitwerking van een gemeenschappelijke taal

Al met al kunnen we stellen dat de politiek de komende jaren naarstig op zoek is naar een gemeenschappelijke taal in de landbouw en daarmee dan ook de toepassingen die gaan over belonen. Vanuit de onderzoekskant hangt nog veel af van hoe de pilots verlopen, maar de tendens is dat haast geboden is en er vooral stevig doorontwikkeld moet worden. Spannende jaren in het vooruitzicht dus!