Governance. Wie bepaalt de regels?

In deze KPI Live hebben we het over ‘governance’ in het KPI-project. Wie bepaalt de regels? Wouter de Jong, coördinator voor het KPI-project vanuit Adviesbureau Boerenverstand, neemt ons hierin mee. “Het KPI-onderzoeksproject gaat om wetenschappelijke onderbouwing en het testen van de systematiek van KPIs. Het governance traject gaat over het ontwerpen van een besluitvormingsstructuur voor het beheer en de actualisatie van deze kernset KPI’s.” Deze governance structuur zou in 2025 werkzaam moeten zijn.

Gelijktijdig met de ontwikkeling van de KPI-kernset wil LNV graag aansluiten op lopende vergelijkbare initiatieven, waarbij doelsturing een basisingrediënt is. Voor LNV staat dus het ontwikkelen van een gemeenschappelijke taal voor het meten van duurzaamheidsprestaties voorop. Voor doorontwikkeling van de systematiek is publiek-private samenwerking noodzakelijk en gewenst. 

Doelsturing is de weg die LNV nastreeft, maar gaat in stapjes en doelsturing zal niet het antwoord zijn op alles. In 2027 zal bv de kaderrichtlijn water waarschijnlijk niet gehaald worden met deze systematiek. Er zullen nog tijden verschillende systemen langs elkaar doorlopen. Ook is de EU nog vooral op generieke maatregelen, voorschriften en middelen gericht. We zullen moeten erkennen dat het in beleid langer duurt voor doelsturing gematerialiseerd is.

‍Gemeenschappelijke taal

De KPI-kernset is dus de gemeenschappelijke taal. Dit is waar het governance traject over gaat. Deze taal kan gebruikt worden in toepassingen door de rijksoverheid, door bedrijfsleven, door regionale overheden en door andere stakeholders. Er zijn dus veel toepassingsvormen (van keurmerken tot vergunningsverlening), maar 1 kernset KPIs waarmee je het kunt onderbouwen.

‍Snel operationaliseren

Voor de melkveehouderij en de akkerbouw willen we zo snel mogelijk van start met de KPIs waar al een eerste invulling voor is bedacht. Voor deze invulling kun je terugvallen op een vereenvoudiging van de inputdata waar dat nodig is (forfaitair 1 en 2 in het plaatje), of misschien juist doorontwikkelen naar meer gedetailleerde inputdata (detail 1 en 2 in het plaatje).  

‍Maar wie bepaalt er nou?

Drempel en streefwaarden worden bepaald door de ‘gebruiker’ van het kpi systeem. Dit kan bijvoorbeeld de rijksoverheid zijn, voor bijvoorbeeld vergunningsverlening, of de markt met de beloning van een keurmerk, of…. Drempel en streefwaarden zijn dus afhankelijk van de toepassingsvorm en het doel. De gebruiker is hierbij de eigenaar van de normen. Sturen vindt dus plaats door gebruikers met hun eigen toepassingsvorm en met de zelfgekozen drempel- en streefwaarden. Wel kunnen partijen samen afspraken maken om doelen te halen, en drempel en streefwaarden samen uit te vogelen. 

‍

De rol van RVO

Als onderdeel van dit KPI-project helpt RVO bij het formuleren van eisen en benodigde functionaliteiten voor een goede en veilige informatievoorziening aan boeren over duurzaamheidsprestaties. Het doel hiervan is om bewustwording te creëren en te informeren over duurzaamheidsprestaties op bedrijfsniveau. Deze informatievoorziening is niet bedoeld als management tool voor boeren, maar om inzicht te verschaffen naar buiten voor bijvoorbeeld productvermarkting of voor processen op gebiedsniveau. Dit gebeurt dan op basis van data uit het eerste en/of tweede detailniveau van de eerder genoemde KPI matrix. Detailniveaus zullen variëren. Het zou ook kunnen dat RVO in de toekomst een stoffenbalans moet ontwikkelen op basis van de KPI systematiek, maar dat vraagt dan om veel meer detailniveau. 

De te ontwikkelen informatievoorziening zal voor melkveehouders niet veel vernieuwing brengen vergeleken met bestaande dashboards en inzicht in duurzaamheid. Vanuit de akkerbouw is wel veel interesse om te weten waar ze staan qua duurzaamheid. 

‍Uitgangspunten voor opzet governance structuur

• Belang van een gemeenschappelijke KPI kernset als sturings-, communicatie- en  verantwoordingsinstrument over duurzaamheidsprestaties van     landbouwbedrijven.
• Wenselijkheid van een gemeenschappelijke publiek-private governance structuur rond: de ontwikkeling; implementatie en beheer van de KPI systematiek;     toepassingen
• Onderschrijven van de essentiële principes en randvoorwaarden voor het werken met de KPI-systematiek
• Behoefte aan een helder traject van verkenning- en onderzoeksvragen, waarbij een  stuurgroep en klankbordgroep wordt ingericht. 

Principes en randvoorwaarden:

• Zicht op doelbereik
• Stuurt integraal en bedrijfsgericht op doelen (zie doelenboom)
• Gedifferentieerd bruikbaar voor overheid en private partijen
• Door boer / teler te beïnvloeden
• In de praktijk getest
• Levert betrouwbare KPI-scores
• Wetenschappelijk onderbouwd
• Transparante definities en rekenregels
• Beschermt privacy ondernemer
• Beperkt in administratieve last
• Waarborgt data-autonomie primaire producent 
• Gebruikt zoveel mogelijk bestaande datasystemen
• Eenduidig opgebouwd met behoud noodzakelijk maatwerk /  ruimte voor onderscheid

‍

Tijdspad en de rol van governance

Resultaat voor de zomer 2024: opties en keuzes over de inrichting van de governance.

‍

‍

Hoe ziet dit verkenningsproces voor de inrichting van governance eruit?

• Onderschrijven 4 uitgangspunten
• Installeren brede klankbordgroep
• Instemmen met inrichten tijdelijke begeleidingsgroep. Deze:  Start en begeleidt traject ‘verkenning governance KPI-systematiek’; Stelt desgewenst thematische werkgroepen in, besteedt waar nodig werkzaamheden extern uit; Bespreekt tussenresultaten met brede klankbordgroep; Werkt toe naar eindvoorstel medio 2024 voor de inrichting van de governance-structuur voor KPI-systematiek (ontwikkeling, beheer en toepassing); Klankbordgroep spreekt zich uit over het eindvoorstel
• Vanaf 1/1/24 aangepaste bezetting inhoudelijke adviesraad tov KPI traject kennisconsortium (voor de brede begeleiding van de totstandkoming en ontwikkeling van de kernset in ‘24)
• LNV stelt vervolgens een eindvoorstel -in principe conform- vast. Op basis daarvan wordt de governance-structuur bekrachtigd. Naar verwachting per 1/1/25 operationeel.  

‍Overwegingen samenstelling begeleidingsgroep

• Compacte groep, publiek en privaat samengesteld
• Werkt al met KPI’s in de praktijk of bereidt zich daarop voor
• Organiseert continuïteit in het bestaande KPI-ontwikkeltraject
• Functioneert tot oplevering eindvoorstel in 2024

Deelnemers begeleidingsgroep op dit moment: BO Akkerbouw; ZuivelNL; LTO Nederland; Vertegenwoordiger namens intensieve sectoren (pluimvee, varkens); Vertegenwoordiger namens banken; Vertegenwoordiger namens TBO’s; Vertegenwoordiger namens provincies; Vertegenwoordiger namens LNV; Vertegenwoordiger namens KPI-Kennisconsortium.

‍Discussie

In de discussie kwam het belang van maatschappelijke acceptatie naar voren. Het is belangrijk om al snel een dialoogsessie te starten om burgers en maatschappelijke organisaties mee te nemen in het proces. Ook is het belangrijk om inzichten scherp te hebben om het goed te laten landen en vertraging te voorkomen.

Wouter vertelt dat ondersteuning door  juridische expertise ook opgenomen is in de plannen.

Zijn GLB gelden op termijn via KPI systematiek te benutten? Op dit moment gaan de KPIs over bedrijfsniveau. Impact is nu niet direct te meten. Nu gaat het rapporteren op impact en doelbereik. Daar is discussie over gaande op EU niveau. Het belonen via staatssteunregels is nog wel een zoektocht. Op zoek naar beloningsregeling voor publiek-privaat geld die stimulerend werkt als nog is toegestaan. In 1999 mochten groen blauwe diensten via  staatssteun beloond worden, maar dat is verdwenen uit de regels.

De pdf van de presentatie van Wouter de Jong is hier te downloaden