Bedrijven buiten de landbouw bereid te betalen voor boerendiensten

Bedrijven buiten de landbouw bereid te betalen voor boerendiensten, KPI-taal behoeft nog tolk

‍Vier ingewijden (Els Uijterlinde, Heleen Lansink-Marissen, Anouk Veldscholten-Tijhuis en Erik Volmerink) praten ons bij over het gebiedsfonds met de naam: ‘Twente, doe je mee?’. De ambitie is niet gering en weer anders dan in bijvoorbeeld Drenthe en Brabant: in Twente wil men geld van bedrijven-buiten-de-landbouw losmaken voor diensten die boeren kunnen leveren. Vraag is of de KPI-taal verstaan wordt door bijvoorbeeld bouwbedrijven of de toeristische sector. 

‍Verkenning gaf inzichten

Het begon met Els Uijterlinde en Heleen Lansink, twee melkveehouders uit Twente, die als kwartiermakers gesprekken zijn gaan voeren met bedrijven. Puur als boer aan tafel bij MKB-bedrijven uit de regio met de vraag: ik kan als boer diensten bieden, wat heb jij nodig? Daar kwamen allerlei antwoorden op: lokale bouwmaterialen, een groene omgeving, ruimte en rust voor een goed woon- en recreatieklimaat, mooie landschappen met biodiversiteit, stikstofruimte, een mooi vestigingsklimaat voor werknemers.

Niet alleen de landbouwsector worstelt met alle opgaven, maar andere sectoren net zo hard. Kan de landbouw bijvoorbeeld klimaatopgaven oplossen waar het MKB nu voor staat? "Boeren hebben een unieke positie om naast hun hoofdproduct, bijvoorbeeld melk, die andere diensten te verwaarden”, aldus Heleen Lansink. Vanwege rapportageverplichtingen rondom duurzaamheid is er in toenemende mate ook geld voor dit soort diensten. Lansink geeft als voorbeeld: “We leerden dat bij een nieuwe aanbesteding van een bouwbedrijf 2% van de bouwsom besteed moet worden aan ‘groen’. Dat geld gaat nu vaak naar een landelijk pot van Staatsbosbeheer, maar het is veel leuker voor een bouwbedrijf om het lokaal te besteden, bijvoorbeeld bij een boer”. Bij al die bestedingen geldt steeds de voorwaarde: dan moet het wel ‘meetellen’ om aan mijn verplichting te voldoen, dus aantoonbaar zijn. “We zouden dus een fonds moeten hebben waarbij we elkaar ontzorgen”, aldus projectleider Erik Volmerink.

‍Verdieping: systemen schakelen

Een tweede ronde van gesprekken door Erik Volmerink en Anouk Veldscholten onderzocht in meer detail de eisen en wensen. Veldscholten vertelt over de inspiratiesessies met bedrijven en organisaties: Waar hebben we raakvlakken? Waar liggen de dilemma's en waar kunnen we kruisbestuiving vinden? 

Er zijn rapportage-verplichtingen voor ondernemingen zoals CSRD, B-corp en Scope-3. De verrassende ontdekking was: als landbouw, vooral de melkveehouderij, is het rapportage instrumentarium al heel ver ontwikkeld, daarin lopen we echt voorop. Heleen Lansink: ”Grote bedrijven zitten te puffen op duurzaamheidsrapportages, maar ik als melkveehouder ben dit al jaren aan het doen. De agrarische sector denkt al veel langer in dit soort rapportageverplichtingen. Door nu te snel te schakelen en systemen te stroomlijnen, kunnen we hier ons voordeel doen.”

‍Universeel systeem: vertalers nodig

Daarin kan de KPI-aanpak een belangrijke schakel zijn, als we leren elkaar te verstaan. De KPI aanpak biedt universele toetsbare cijfers. Gaat het instrumentarium dat hiermee ontwikkeld is passen op alle zaken die door agrariërs geleverd kunnen worden? Hebben we dan hiermee de gemeenschappelijke taal te pakken? 

Duidelijk werd dat de KPI’s nog niet de ’taal’ zijn om anderen mee te overtuigen. Waar CSRD zoekt naar CO2-voetafdruk, vraagt de campinghouder leuke korenveldjes met klaprozen, en dan  overtuigt een laag  ‘stikstofbodemoverschot’ van de boer nog niet meteen. Toch zit hier een sleutel. 

‍Verschillende ontwikkelrichtingen in een gebied

Een groep boeren uit Markelo-Noord is ondertussen begonnen met hun KPI-scores in kaart te brengen. Els Uijterlinde vertelt: ‘Agrarische ondernemers hebben verschillende ontwikkelrichtingen”. Bedrijven kunnen niet op alle KPI’s bij de top 25 % behoren (artikel).  “Waar de een helemaal blij wordt van het zo goed mogelijk zorgen voor plas-dras voor de kieviten, is de ander trots op zijn kleine CO2-voetafdruk, en een derde op de scherp voeren met een laag-eiwit rantsoen”. Iedere boer heeft zijn eigen duurzame doelen, kun je op gebiedsniveau bepaalde doelen behalen? En kun je individuele prestaties optellen tot een ‘gebiedsdienst’? Een gebiedsfonds kan hierin ‘vertaler’ worden van het individuele nivo naar het comunale. 

‍En nu? Het gebiedsfonds Twente

Hoe kunnen diensten van de ene ondernemer de oplossing zijn van opgaven van de andere ondernemer? Grote uitdagingen en volop kansen. Maar wie wil als eerste opstaan om concreet invulling te geven aan gebiedsfonds? En hoe krijg je de ‘streekholders’ mee? Erik Volmerink vertelt dat er grote stappen worden genomen. 

Allereerst moeten we dezelfde taal gaan spreken, vertelt Volmerink. Twee adviesbureaus gaan volgende week aan de slag om te kijken of CSRD en Scope3 op de KPI-taal past. De termen moeten op elkaar aansluiten. En wanneer het past, welke borging vraag je dan? De bestaande duurzaamheidsopgaven moeten juridisch gekoppeld worden aan het KPI systeem. 

Verder gaan we aan de slag met communicatie en marketing. Netwerkorganisaties in Twente zitten volgende week samen om na te denken over de vraag: ‘Hoe gaan we het verder vertellen’. Ook zijn we de back-office aan het opzetten: het 1-loket-systeem. De drie collectieven die actief zijn in Overijssel, en de Stichting Groenblauwe diensten, gaan gezamenlijk een rol spelen in de uitvoering. Zij hebben al contractbeheer en kennen de voorwaarden waaronder geld beschikbaar is. En tot slot staat of valt een gebiedsfonds bij het succesvol enthousiasmeren van financiers. 

Els Uijterlinde besluit: “Er zullen alternatieve verdienmodellen moeten komen in de landbouw. Je kunt niet blijven herverdelen van geld dat al binnen de sector zit. We moeten nu alvast het zaadje planten om te wennen aan het idee dat je biodiversiteit lokaal inkoopt’. En als jij nu ook na hebt gedacht over deze materie, neem contact op en help ons verder mee vooruit!”

Bekijk hier de powerpoint